ارث دسته دوم (جد و جدّه [پدربزرگ و مادربزرگ]و برادر و خواهر)

ارث دسته دوم (جد و جدّه [پدربزرگ و مادربزرگ]و برادر و خواهر)

(مسأله 2740) دسته دوم از كساني كه بواسطه خويشي 1ارث مي برند جدّ، يعني پدر بزرگ و جدّه، يعني مادر بزرگ 2 و برادر و خواهر ميّت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد، اولادشان 3ارث مي برند 4.

1- وحید:بواسطه نسب...

2-نوري: چه از طرف پدر و چه از طرف مادر...

3-وحید:هرچه پایین روند...

4-مكارم: اين گروه در صورتي ارث مي برند كه هيچ كس از گروه اوّل وجود نداشته باشد.

*****

زنجاني: مسأله- طبقه دوم از كساني كه بواسطه خويشاوندي نسبي ارث مي برند دو صنف مي باشند:

صنف اوّل: پدر بزرگ و مادر بزرگ (بي واسطه يا با واسطه)

صنف دوم: برادر و خواهر و برادر زاده وخواهر زاده (بي واسطه يا با واسطه)

فاضل: مسأله- طبقه دوم عبارتند از جدّ و جدّه و برادر و خواهر و فرزندان آنها كه به تفصيل عبارتند از :

الف: پدر پدر متوفّي (جدّ پدري)

ب: پدر مادر متوفّي (جدّ مادري)

ج: مادر پدر متوفّي (جدّه پدري)

د: مادر مادر متوفّي (جدّه مادري)

ه: برادر و خواهر متوفّي كه پدر و مادر آنها با پدر و مادر متوفّي يكي باشد (برادر پدری و مادري).

و: برادر و خواهر متوفّي كه تنها پدر آنها با پدر متوفّي يكي باشد(برادر پدري).

ز: برادر و خواهر متوفّي كه تنها مادر آنها با مادر متوفّي يكي باشد (برادرمادري).

ح: فرزندان برادر و خواهر ميّت كه در صورت نبودن برادر و خواهر ميّت از او ارث مي برند.

همسر متوفّي از طبقه دوم نيست ولي در كنار آنها ارث مي برد همانطور كه با طبقه اول ارث مي برد. اگر وارث میت یک نفر از طبقه دوم باشد تمام مال متوفی به او می رسد.

اگر تمام برادر و خواهرهاي ميّت قبل از او از دنيا رفته باشند فرزندان آنها از ميّت ارث مي برند و براي تقسيم ارث فرض مي كنند كه آنها زنده هستند و سهم الارث آنها را تعيين نموده و سپس آن را بين فرزندان آنان تقسيم مي كنند (رعايت اين نكته لازم است كه سهم الارث برادر و خواهر پدري يا پدر و مادري بين فرزندان آنها طوري تقسيم مي شود كه هر پسر دو برابر هر دختر ارث ببرد ولي سهم الارث برادر و خواهر مادري بين فرزندان آنها بالسويه تقسيم مي شود).

مظاهری:مساله- ارث دسته دوّم جد يعنى پدر بزرگ و جده يعنى مادر بزرگ و برادر و خواهر ميّت است و اگر برادر و خواهر نداشته باشد اولادشان ارث مى‏برند، در صورتى كه از دسته اوّل كسى نباشد.

(مسأله 2741) اگر وارث ميّت فقط يك برادر، يا يك خواهر باشد، همه مال به او مي رسد و اگر چند برادر پدر و مادري ، يا چند خواهر پدر و مادري باشد مال به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود و اگر برادر و خواهر پدر و مادري با هم باشند، هر برادري دو برابر خواهر مي برد1، مثلاً اگر دو برادر و يك خواهر پدر و مادري دارد2، مال را پنج قسمت مي كنند، هر يك از برادر ها دو قسمت و خواهر يك قسمت آن را مي برد.

1-مكارم: [پایان مساله]

2-زنجاني: هر برادر و خواهر مال را مي برند.

*****

فاضل: مسأله- اگر وارث ميّت فقط يك برادر يا فقط يك خواهر باشد تمام مال متوفّي به او مي رسد، اگر وارث ميّت چند برادر و يا خواهر پدري يا مادري يا پدر و مادري باشند مال ميّت بين آنها بالسويه تقسيم مي شود، اگر وارث چند برادر و خواهر پدري يا پدر و مادري باشند مال ميّت بين آنها به صورتي تقسيم مي شود كه سهم هر برادر دو برابر سهم هر خواهر بشود. اگر وارث ميّت فقط چند برادر و خواهر مادري باشند تمام مال ميّت بين آنها بالسويه تقسيم مي شود، اگر ميّت هم برادر و خواهر پدري داشته باشد و هم برادر و خواهر پدري و مادري، برادر و خواهر پدری ارث نمي برند و فرقي نمي كند كه برادر وخواهر مادري داشته باشد يا نداشته باشد، اگر وارث برادر و خواهر پدر و مادري و برادر و خواهر پدري و برادر و خواهر مادري داشته باشد همانطور كه در مسأله قبل ذكر شد برادر و خواهر پدري ارث نمي برند و ارث تنها به برادر و خواهر مادري و برادر و خواهر پدر و مادري به تفصيل زير مي سد:

الف: اگر تنها يك برادر يا خواهر مادري داشته باشد مال ميّت به او مي رسد و بقيّه مال به خواهر و برادر پدري و مادري مي رسد كه طبق [مساله2741] بين آنها تقسيم مي شود (حتي اگر يك نفر هم باشد بقيّه مال به او مي رسد).

ب: اگر چند برادر يا چند خواهر يا چند خواهر و برادر مادري داشته باشد سهم آنها مي شود كه بين آنها بالسويه تقسيم مي شود و بقيّه مال به خواهر و برادر پدر و مادري مي رسد كه طبق [مساله 2741] بين آنها تقسيم مي شود (حتي اگر يك نفر هم باشد بقيّه مال به او مي رسد).

مظاهری:مساله- اگر وارث ميّت فقط يك برادر يا يك خواهر باشد همه مال به او مى‏رسد و اگر چند برادر يا چند خواهر پدر و مادرى يا پدرى تنها، يا مادرى تنها باشند مال به طور مساوى بين آنان قسمت مى‏شود و اگر برادر و خواهر با هم باشند هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد مگر برادر و خواهر مادرى كه فقط اينها به طور مساوى مال را بين خود تقسيم مى‏كنند و با بودن برادر و خواهر پدر و مادرى برادر و خواهر پدرى ارث نمى‏برند.

(مسأله 2742) اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادري دارد، برادر و خواهر پدري كه از مادر با ميّت جدا است ارث نمي برد، و اگر برادر و خواهر و پدر و مادري ندارد چنانچه فقط يك خواهر يا يك برادر پدري داشته باشد همه مال به او مي رسد و اگر چند برادر يا چند خواهر پدري داشته باشد، مال به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدري داشته باشد، هر برادري دو برابر خواهر مي برد.

این مساله در رساله آیات عظام:فاضل ومظاهری نیست.

(مسأله 2743) اگر وارث ميّت فقط يك خواهر يا يك برادر مادري باشد (كه از پدر با ميّت جدا است1) همه مال به او مي رسد و اگر چند برادر مادري يا چند خواهر مادري2 يا چند برادر و خواهر مادري باشند، مال به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود.

این مساله در رساله آیات عظام:فاضل ومظاهری نیست

1-[قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: گلپايگاني و صافي نيست]

2-زنجاني: يا يك برادر و يك خواهر مادري...

(مسأله 2744) اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادري و برادرو خواهر پدري و يك برادر يا يك خواهر مادري داشته باشد، برادر و خواهر پدري ارث نمي برند و مال را شش قسمت مي كنند، يك قسمت آن را به برادر يا خواهر مادري و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادري مي دهند و هر برادري دو برابر خواهر مي برد1.

این مساله در رساله آیت فاضل نیست

1- مكارم: امّا اگر بيش از يك برادر يا يك خواهر مادري دارد مال را سه قسمت مي كنند، يك قسمت آن را برادر و خواهر مادري بطور مساوي ميان خودشان تقسيم مي كنند و دو قسمت را به برادر و خواهر پدر و مادري مي دهند و سهم هر برادر دو برابر خواهر است.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 2745.

*****

زنجاني: مسأله- اگر ميّت برادر يا خواهر پدر و مادري و برادر ياخواهر پدري و يك برادر يا يك خواهر مادري داشته باشد، برادر يا خواهر پدري ارث نمي برد بلكه برادر يا خواهر مادري مال را مي برد و باقي مانده را به برادر يا خواهر پدر و مادري مي دهند پس اگر چند برادر يا چند خواهر پدر و مادري باشند، باقي مانده را به طور مساوي بين خود قسمت مي كنند و اگر برادر و خواهر پدر و مادري با هم باشند، هر برادر دو برابر خواهر ارث مي برد.

(مسأله 2745) اگر ميت برادر و خواهر پدر و مادري و برادر و خواهر پدری و 1 برادر و خواهر مادري داشته باشد برادر و خواهر پدري ارث نمي برد و مال را سه قست مي كنند، يك قسمت آن را برادر و خواهر مادري به طور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادري مي دهند و هر برادري دو برابر خواهر مي برد.

1-خوئي، تبريزي، سيستاني،وحید: و چند..

مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2744.

*****

فاضل: مسأله- اگر ميّت برادر و خواهر پدري و مادري نداشته باشد ولي برادر و خواهر پدري و خواهر مادري داشته باشد برادر و خواهر پدري جايگزين برادر و خواهر پدر و مادري شده، و طبق تفصيلي كه در مسأله [2741] بيان شد از ميّت ارث مي برند يعني يا مال به برادر و خواهر مادري مي رسد و بقيه بين برادر و خواهر پدري تقسيم مي شود كه هر برادر دوبرابر سهم هر خواهر مي برد.

زنجاني: مسأله – اگر ميّت برادر يا خواهر پدر و مادري و برادر يا خواهر پدري و چند برادر مادري يا چند خواهر مادري يا هم برادر و هم خواهر مادري داشته باشد، برادر يا خواهر پدري ارث نمي برد، بلكه مال را مادري ها برده كه به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود، باقي مانده را به برادر يا خواهر پدر و مادري مي دهند، پس اگر چند برادر يا چند خواهر پدر و مادري باشند، مال به طور مساوي بين آنها قسمت مي شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدر و مادري باشد، هر برادري دو برابر خواهر ارث مي برد.

مظاهری:مساله- اگر ميّت برادر و خواهر پدر و مادرى يا پدرى تنها و يك برادر و يا خواهر مادرى داشته باشد مال را شش قسمت مى‏كنند يك قسمت آن را به برادر يا خواهر مادرى و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى يا پدرى مى‏دهند و اگر چند برادر و خواهر مادرى باشند مال را سه قسمت مى‏كنند يك قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‏كنند و بقيه را به برادر و خواهر پدر و مادرى يا پدرى مى‏دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

(مسأله 2746) اگر وارث ميت فقط برادر و خواهر پدري و يك برادر مادري يا يك خواهر مادري باشد، مال را شش قسمت مي كنند، يك قسمت آن را برادر يا خواهر مادري مي برد و بقيه را به برادر و خواهر پدري مي دهند و هربرادري دو برابر خواهر مي برد.

این مساله در رساله آیت الله فاضل نیست.

مظاهری:رجوع کنید به ذیل مساله 2745.

*****

زنجاني: مسأله- اگر وارث ميّت فقط برادر يا خواهر پدري و هم خواهر پدري به همراه يك برادر مادري يا يك خواهر مادري باشد، مال را به برادر يا خواهر مادري و باقي مانده را به برادر يا خواهر پدري مي دهند، پس اگر چند برادر يا خواهر پدري باشند، مال به طور مساوي بين آنها قسمت مي شود، و اگر برادر و خواهر پدري با هم باشند، هر برادري دو برابر خواهر مي برد.

(مسأله 2747) اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر پدري و چند1 برادر و خواهر مادري باشد، مال را سه قسمت مي كنند ، يك قسمت آن را برادر و خواهر مادري به طور مساوي بين خودشان تقسيم مي كنند و بقيه را به برادر و خواهر پدري مي دهند و هر برادري دو برابر خواهر مي برد.

این مساله در رساله آیت الله فاضل نیست.

1-مكارم: دو يا چند...

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مساله 2745.

*****

زنجاني: مسأله- اگر وارث ميّت فقط برادر يا خواهر پدري به همراه و چند برادر يا چند خواهر مادري يا هم برادر و هم خواهر مادري باشند، مال را مادري ها برده كه به طور مساوي بين خود قسمت مي كنند، و باقي مانده را به برادر و خواهر پدري مي دهند، پس اگرهمه آنها برادر يا خواهر باشند، آن را به طور مساوي تقسيم مي كنند و اگرهم برادر و هم خواهر باشند، هر برادري دو برابر خواهر مي برد.

(مسأله 2748) اگر وارث ميّت فقط برادر و خواهر و زن او باشد، زن ارث خود را به تفصيلي كه بعداً گفته ميشود مي برد و خواهر و برادر به طوري كه درمسائل گذشته گفته شد ارث خود را مي برند1. (و نيز اگر زني بميرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد، شوهر نصف مال را مي برد و خواهر و برادر به طوري كه در مسائل پيش گفته شد ارث خود را مي برند2).(ولي براي آن كه زن يا شوهر ارث مي برد، از سهم برادر و خواهر مادري چيزي كم نمي شود و از سهم برادر و خواهر پدر و مادري يا پدري كم مي شود، مثلاً3 )اگر وارث ميت شوهر و برادر و خواهر مادري و برادر و خواهر پدر و مادري او باشد، نصف مال به شوهر مي رسد و يك قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خواهر مادري مي دهند و آنچه مي ماند مال برادر و خواهر پدر و مادري است، پس اگر همه مال او شش تومان باشد، سه تومان به شوهر و دو تومان به برادر و خواهر مادري و يك تومان به برادر و خواهر پدر و مادري مي دهند4.

این مساله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1-تبريزي: زن يك چهارم مال را ارث مي برد و خواهر و برادر به طوري كه درمسائل گذشته گفته شد بقيه را ارث مي برند...

2-[قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله مكارم نيست]

3-[قسمت داخل پرانتز در رساله آيت الله سبحانی نيست]

4-تبريزي: و اگروارث ميّت يك برادر يا يك خواهرمادري و يك يا چند خواهر پدري و مادري باشد، شش يك مال سهم خواهرمادري و بقيّه، سهم خواهر پدري و مادري است.

*****

فاضل: مسأله- اگر وارث ميّت همسر و خواهر و برادر متوفي باشند، همسر ميّت اگر زن او باشد و اگر شوهر او باشد ارث مي برد و بقيه مال طبق تفصيل زير بين خواهر و برادر ميّت تقسيم مي شود:

الف: اگر همه خواهر و برادر پدري يا پدر ومادري باشند به گونه اي تقسيم مي شود كه سهم هربرادر دو برابر هر خواهر بشود.

ب: اگر همه خواهر و برادر مادري باشند بقيّه مال بين آنها بالسويه تقسيم مي شود.

ج: اگر بعضي خواهر و برادر مادري و بعضي خواهر و برادر پدر و مادري باشند اگر برادر يا خواهر مادري يك نفر باشد سهم او و اگر چند نفر باشند سهم آنها اصل مال مي شود كه بين آنها بالسويه تقسيم مي شود و بقيه بين خواهر و برادر پدر و مادري طبق مسأله [2741] تقسيم مي شود.

د: اگر بعضي خواهر و برادر مادري و بعضي پدري و بعضي پدري و مادري باشند همانطور كه قبلا‌ً گذشت برادر و خواهر پدري ارث نمي برند و بقيه مال طبق فرض ج مسأله [2741]بين خواهر و برادرهاي ديگر تقسيم مي شود.

ه: اگر بعضي برادر و خواهر پدري و بعضي مادري باشند خواهر و برادر پدري احكام خواهر و برادر پدر و مادري را پيدا مي كنند و طبق فرض ج مسأله [2741]بقيه مال بين آنها تقسيم مي شود.

زنجاني: مسأله- اگر وارث ميّت زن يا شوهر و برادر يا خواهر مادري به همراه برادر يا خواهر پدري يا پدر و مادري باشند، به خاطر ارث بردن زن يا شوهر، از سهم برادرو خواهر مادري چيزي كم نمي شود و از سهم برادر و خواهر پدر و مادري يا پدري كم ميشود. مثلاً اگر وارث ميّت، شوهر و برادر و خواهر مادري و برادر و خواهر پدر و مادري او باشند، نصف مال به شوهر مي رسدو آن را به برادر و خواهر مادري مي دهند و آنچه مي ماند، سهم برادر و خواهر پدر و مادري است، بنابراين سهم شوهر و سهم برادر و خواهر مادري است كه به طور مساوي تقسيم مي كنند و سهم برادر و خواهر پدر و مادري است که آن را طوري تقسيم مي كنند كه هر برادري دو برابر خواهر ببرد.

(مسأله 2749) اگر ميت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان مي دهند 1و سهم برادر زاده و خواهر زاده مادري به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود و از سهمي كه به برادر زاده و خواهر زاده پدري يا پدر و مادري مي رسد هر پسري دو برابر دختر مي برد2.

این مسأله در رساله آیت الله فاضل نیست.

1- زنجانی: یعنی نخست فرض می شود که اگر برادر و خواهر میت زنده بودند سهم ارث هر یک از آنان چه مقدار بود سهم الارث هر کدام را به اولادشان می دهند .

سبحانی: اگر ميت خواهر و برادر نداشته باشد ولى برادرزاده و خواهرزاده دارد مال ميت به آنها مى رسد....

2- مكارم: ولي اگر برادر زاده پدري، يا پدر و مادري، همه از يك برادر باشند، احتياط آن است كه در مقدار تفاوت ميان پسر و دختر ، با هم مصالحه كنند.

خوئي، تبريزي: بنابرمشهور هر پسري دو برابر دختر مي برد، ولي بعيد نيست كه بين اينها هم بالسويّه قسمت شود و أحوط، رجوع به صلح است.

سيستاني: بنابرمشهور هر پسري دو برابر دختر مي برد، ولي بعيد نيست كه بين اينها هم بالسويّه قسمت شود وبنا براحتياط واجب بايد مصالحه كنند.

وحید: هر چند احوط رجوع به صلح است.

(مسأله 2750) اگر وارث ميّت فقط يك جدّ يا يك جدّه است، چه پدري باشد يا مادري، همه مال به او مي رسد1 و با بودن جدّ ميّت، پدر جدّ او ارث نمي برد.

1- زنجانی: و با بودن پدر بزرگ يا مادر بزرگ نزديك (پدري باشد يا مادري)، پدر بزرگ يا مادر بزرگ دور (پدري باشد يا مادري) ارث نمي برد. و اگر وارث ميّت فقط پدر بزرگ پدري به همراه مادر بزرگ پدري باشد، مال سهم پدر بزرگ و آن سهم مادر بزرگ مي باشد و اگر پدر بزرگ و مادر بزرگ مادري باشند، مال را به طور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند.

*****

فاضل: مسأله- با وجود جدّ يا جدّه ميّت (پدري باشد يا مادري)، پدر يا مادر جدّ يا جدّه او ارث نمي برد.

مظاهری: مسأله- اگر وارث ميّت جد يا جده باشد تمام مال به او مى‏رسد، خواه پدرى باشد يا مادرى، و اگر جد و جده باهم باشند چنانچه هردو مادرى باشند مال را به طور مساوى تقسيم مى‏كنند و اگر پدرى باشند جد دو برابر جده مى‏برد، و اگر هم پدرى و هم مادرى باشند يك قسمت به جدّ و جدّه مادرى مى‏رسد كه به طور مساوى تقسيم مى‏كنند و دو قسمت ديگر به جدّ و جدّه پدرى مى‏رسد كه جد دو برابر جده مى‏برد، و اگر يك جد يا جده پدرى و يك جد يا جده مادرى باشد دو قسمت را جد يا جده پدرى و يك قسمت را جد يا جده مادرى مى‏برد.

(مسأله 2751) اگر وارث ميّت فقط جدّ و جدّه پدري باشد، مال سه قسمت مي شود، دو قسمت را جدّ و يك قسمت را جدّه مي برد و اگر جدّ و جدّه مادري باشد، مال را به طور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند.

زنجاني، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2750.

*****

فاضل: مسأله- اگر وارث فقط اجداد ميّت باشند:

الف: اگر جدّ و جدّه پدری باشند، سهم جدّه پدري و سهم جدّ پدري مي شود.

ب: اگر جد و جدّه مادري باشند، مال ميّت بين آنها به صورت مساوي تقسيم مي شود.

ج: اگر جدّ و جدّه پدري يا يكي از آنها، با جدّ و جدّه مادري يا يكي از آنها باشند، اموال متوفّي به جدّ و جدّه مادري مي رسد و بين آنها به صورت مساوي تقسيم مي شود و اگر يكي از آن دو باشند، همه به او مي رسد و اموال متوفّي به جدّ و جدّه پدري مي رسد كه آن به جدّه مي رسد و بقيه سهم جدّ مي شود و اگر يكي باشد تمام به او مي رسد (حتي اگر جدّه باشد).

(مسأله 2752) اگر وارث ميّت يك جدّ يا جدّه پدري و يك جدّ يا جدّه مادري باشد مال سه قسمت مي شود1، دو قسمت را جدّ یا جدّه پدري و يك قسمت را جدّ يا جدّه مادري مي برد.

1- بهجت: بنابرأظهر...

مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2750.

فاضل: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2751.

(مسأله 2753) اگر وارث ميّت جدّ و جدّه پدري و جدّ و جدّه مادري باشد مال سه قسمت مي شود، يك قسمت آن را جدّ و جدّه مادري به طور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند و دو قسمت آن را به جدّ و جدّه پدري مي دهند و جدّ دو برابر جدّه مي برد1.

1- زنجانی: بنابراين سهم پدر بزرگ و مادر بزرگ مادري هر يك (مجموعاً: ) و سهم پدر بزرگ پدري و سهم مادر بزرگ پدري خواهد بود.

مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2750.

فاضل: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2751.

مسأله اختصاصی

مظاهری: مسأله 2238- اگر وارث ميّت جد يا جده، يا هر دو با برادر يا خواهر يا هر دو، يا برادرزاده يا خواهرزاده يا هر دو باشد در همه اين صورتها جد حكم يك برادر و جده حكم يك خواهر را دارد، ولى مانع از ارث برادرزاده و خواهرزاده نمى‏شود.

(مسأله 2754) اگر وارث ميّت فقط زن و جدّ و جدّه پدري و جدّ و جدّه مادري او باشد زن ارث خود را1 به تفصيلي كه در مسأله (2771) گفته مي شود مي برد و يك قسمت از سه قسمت اصل مال را به جدّ و جدّه مادري مي دهند كه به طور مساوي بين خودشان قسمت كنند و بقيّه را به جدّ و جدّه پدري مي دهند و جدّ دو برابر جدّه مي برد2 و اگر وارث ميّت شوهر و جدّ و جدّه باشد، شوهر نصف مال را مي برد و جدّ وجدّه به دستوري كه درمسائل گذشته گفته شد، ارث خود را مي برند3.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- مكارم: اگر وارث فقط زن يا شوهر و جدّ و جدّه پدري و جدّ و جدّه مادري او باشند، زن يا شوهر ارث خود را...

2- مكارم: [پایان مساله]

3- تبريزي: و اگر جدّ و جدّه پدري يا مادري يا هر دو با برادر و خواهر جمع شوند، جدّ و جدّه مادري مثل برادر و خواهر مادري حساب مي شوند و جدّ و جدّه پدري مثل برادر و خواهر پدري حساب مي شوند ، پس در سهم برادر ها يا خواهر ها مثل برادر ها و خواهر ها شريك مي شود.

*****

زنجاني: مسأله- اگر وارث ميّت زن يا شوهر و پدر بزرگ و مادر بزرگ مادري به همراه پدر بزرگ يا مادر بزرگ پدري باشند، به خاطر ارث بردن زن يا شوهر، از سهم پدر بزرگ يا مادر بزرگ مادري چيزي كم نمي شود، بلكه از سهم پدر بزرگ يا مادر بزرگ پدري كم مي شود، بنابراين پدر بزرگ يا مادر بزرگ مادري و شوهر يا زن يا را (به تفصيلي كه گفته خواهد شد) مي برند و آنچه مي ماند سهم پدر بزرگ يا مادر بزرگ پدري است.

فاضل: مسأله- اگر وارث اجداد و همسر ميّت باشند:

الف: اگر وارث جدّ و جدّه پدري و همسر باشند: اگر همسر شوهر باشد سهم او مي شود و ديگر به ترتيبي كه در قسمت الف مسأله[2751] بيان شد بين جدّ و جدّه تقسيم مي شود. و اگر همسر زن باشد سهم او مي شود و بقيّه مال به ترتيبي كه در قسمت الف مسأله [2751] بيان شد بين جدّ و جدّه تقسيم مي شود.

ب: اگر وارث همسر و جدّ و جدّه مادري باشند: همسر اگر زن باشد و اگر شوهر باشد مي برد و بقيه مال به ترتيبي كه در مسأله ‍[2751] قسمت ب بيان شد بين جدّ و جدّه مادري به صورت تساوي تقسيم مي شود.

ج: اگر وارث همسر و جدّ و جدّه پدري و جدّ و جدّه مادري يا يكي از اينها باشند: همسر اگرزن باشد و اگر شوهر باشد سهم او می شود و اصل مال هم به جدّ و جدّه مادري مي رسد و بين آنها بالسويه تقسيم مي شود و بقيّه مال بين جدّ و جدّه پدري همانطور كه در قسمت ج مسأله [2751] بيان شد تقسيم ميشود.

مسائل اختصاصي

خوئي: مسأله 2763- وحید مسأله 2818- سیستانی: مسأله 2712- در اجتماع برادر يا خواهر يا برادرها و خواهر ها با جدّ يا جدّه يا اجداد يا جدّات چند صورت است:

اوّل: اينكه هر يك از جدّ يا جدّه و برادر يا خواهر همه از طرف مادرباشند در اين صورت مال بين آنها به طور مساوي تقسيم ميشود، اگر چه از حيث ذكورت و انوثت مختلف باشند.

دوم: اينكه همه آنها از طرف پدر باشند در اين صورت مال بين آنها نيز بطور مساوي تقسيم مي شود و در فرضي كه همه ذكور و يا همه اناث باشند و اگر مختلف باشند پس هر يك مذكري دو مقابل مؤنت مي برد.

سوم: اينكه هر يك از جدّ يا جدّه از طرف پدر باشد و برادر، يا خواهر از طرف پدر و مادرباشد حكم اين صورت حکم صورت گذشته است و دانسته شد. كه برادر يا خواهر پدري ميّت اگر با برادر يا خواهر پدري و مادري جمع شود پدري تنها ارث نمي برد.

چهارم: اينكه اجداد يا جدّات بعض از آنها پدري باشد و بعضي مادري چه اينكه همه شان ذكور باشند يا اناث يا مختلف و برادر ها يا خواهرها نيز چنين باشند *در اين صورت ازبراي خويشان مادري از برادرها و خواهرها و اجداد و جدّات يك سوم از تركه است، و به طور مساوي بين آنها تقسيم مي شود، اگر چه مختلف باشند از جهت ذكورت و انوثت و از براي خويشان پدري از آنها دو سوم از تركه است كه به هر مذكري دو مقابل مؤنث داده مي شود و اگر اختلاف بين آنها نباشد و همه ذكور و يا همه اناث باشند به طور مساوي بين آنها تقسيم مي شود.

پنجم: اينكه جدّ يا جدّه از طرف پدر با برادر يا خواهر از طرف مادر جمع شود دراين صورت برادر يا خواهر در فرضي كه يكي باشد يك ششم از مال را مي برد و اگرمتعدد باشند يك سوم را به طور مساوي بينشان تقسيم مي نمايند و باقيمانده مال جدّ يا جدّه است، و اگر جدّ و جدّه هر دو باشند، جدّ دو مقابل جدّه مي برد.

ششم: اينكه جدّ يا جدّه از طرف مادر يا برادر از طرف پدر جمع شود در اين صورت از براي جدّ يا جدّه يك سوم است، اگر چه يكي باشد، و دو سوّم آن از براي برادر است اگر چه نيز يكي باشد.، و اگر با آن جدّ يا جدّه خواهر از طرف پدر باشد در صورتي كه يكي باشد نصف را مي برد و اگر متعدّد باشد دو سوّم را مي برد، و در هر صورت از براي جدّ و يا جدّه يك سوّم است، و بنابراين اگر خواهر يكي شد يك ششم از تركه زائد از فريضه مي ماند و احتياط واجب در آن مصالحه است*.

هفتم: اينكه اجداد يا جدّات بعض از آنها پدري و بعض از آنها مادري و با آنها برادر يا خواهر پدري باشد، چه اينكه يكي باشد يا متعدّد در اين صورت از براي جدّ يا جدّه مادري يك سوم است و با تعدّد به طور مساوي بين آنها تقسيم مي شود اگر چه اختلاف داشته باشند از حيث ذكورت و انوثت، و از براي جدّ يا جدّه پدري و برادر يا خواهر پدري دو سوم باقي از تركه است، و با اختلاف از حيث ذكورت و انوثت با تفاضل و بدون اختلاف به طور مساوي قسمت مي شود.، و اگر با آن اجداد يا جدّات برادر يا خواهر مادري باشد از براي جدّ يا جدّه مادري، با برادر يا خواهر مادري يك سوم است كه به طور مساوي بين آنها تقسيم مي شود اگر چه از حيث ذكورت و انوثت اختلاف داشته باشند و از براي جدّ و يا جدّه پدري دو سوم است و بينشان در صورت اختلاف با تفاضل و الا به طور مساوي تقسيم مي شود..

هشتم: اينكه برادرها يا خواهرها بعض از آنها پدري و بعض از آنها مادري و با آنها جدّ ياجدّه پدري باشد در اين صورت از براي برادر يا خواهر مادري يك ششم تركه است اگر يكي باشد و يك سوم از آن است اگر متعدّد باشد، و به طور مساوي بين آنها تقسيم مي شود و از براي برادر يا خواهر پدري با جدّ يا جدّه پدري باقي آن تركه است و به طور مساوي بين آنها تقسيم مي شود و در صورتي كه اختلاف از حيث ذكورت و انوثت نداشته باشند، و در صورت اختلاف به تفاضل بين آنها تقسيم مي شود*، و اگر با آن برادر ها يا خواهرها جدّ يا جدّه مادري باشد از براي جدّ يا جدّه مادري با برادر يا خواهر مادري تماماً يك سوم است و به طور مساوي بين آنها تقسيم مي شود، و از براي برادر يا خواهر پدري دو سوّم است و بين آنها در صورت اختلاف از حيث ذكورت و انوثت باتفاضل و در صورت عدم اختلاف به طور مساوي تقسيم مي شود*

.وحید: در مسأله [2745]...

*سیستانی: چهارم: اينكه اجداد يا جدّات يا هر دو هم از طرف پدر و هم از طرف مادر باشند، و برادرها يا خواهرها يا هر دو نيز چنين باشند...

. سیستانی: ششم اينكه جدّ يا جدّه يا هر دو از طرف مادر و برادر يا برادرها از طرف پدر باشند، در اين صورت براي جد يا جدّه يك سوم است، و اگر هر دو هستند همان يك سوم را بطور مساوي تقسيم مي كنند، و دو سوم آن براي برادر يا برادرها است...

*سیستانی: يك ششم از تركه زائد است و مردد است كه به خواهر داده مي شود و يا ميان او و جدّ يا جدّه تقسيم مي شود، و احتياط واجب در آن مصالحه است...

* وحید: و اقوى این است كه به خواهر بر مى گردد، هرچند احوط صلح است...

. سیستانی: و براي جدّ يا جدّه پدري، و برادر يا خواهر پدري دو سوم باقي ازتركه است، و مذكر دو برابر مؤنث مي گيرد...

.سیستانی: ، و براي جدّ و يا جدّه پدري دو سوم است، و جدّ دو برابر جدّه مي گيرد.

*سیستانی: براي برادر يا خواهر پدري و جدّ يا جدّه پدري باقي آن تركه است، وبراي مذكر دو برابر مؤنث است...

*سیستانی: براي برادر يا خواهر پدري دو سوم است كه براي مذكر آنها دو برابر مؤنث است.

زنجاني: مسأله 2765- اگر وارث ميّت هم از صنف برادر و خواهر و برادر زادگان و خواهر زادگان باشد و هم از صنف پدر بزرگ و مادربزرگ، مسأله صورتهاي مختلفي دارد، قبل از ذكر اين صورتها و حكم آنها مبناي كلّي اين مسأله را متذكّر مي شويم كه پدر بزرگ پدري به منزله يك برادر پدري يا پدر و مادری و مادر بزرگ پدري به منزله يك خواهر پدري يا پدر و مادري است و پدر بزرگ و مادر بزرگ مادري مانند يك برادر يا خواهر مادري است. و اينك صورتهاي مختلف مسأله:

اوّل: پدر بزرگ و مادر بزرگ و برادر و خواهر (يا برخي از آنها) همه ازطرف مادرباشند، در اين صورت مال بين آنها به طور مساوي تقسيم مي شود و جنس مذكّر يا مؤنث بودن وارثان نقشي در حكم اين صورت ندارد.

دوم: مانند صورت پيشين، ولي همه ورثه از طرف پدر باشند، دراين صورت اگر همه مذكّر يا همه مؤنث باشند، مال به طور مساوي بين آنها قسمت مي شود و اگر برخي مذكّر و برخي مؤنث ، هرمذكّر دو برابر مؤنث مي برد.

سوم: مادر بزرگ يا پدر بزرگ از طرف پدر باشد و برادر يا خواهر از طرف پدر و مادر. حكم اين صورت همانند حكم صورت دوم است، و اگر علاوه برمادربزرگ یا پدربزرگ پدری، برادر يا خواهر پدر و مادري، برادر يا خواهر پدري هم باشد، برادر يا خواهر پدري ارث نمي برد.

چهارم: پدر بزرگ ها يا مادربزرگ ها برخي پدري باشند و برخي مادري (چه همه مذكّر باشند يا همه مؤنث يا برخي مذكّر يا برخي مؤنث) و برادر ها يا خواهرها برخي مادري باشند و برخي پدري و مادري يا پدري، در اين صورت سهم كليه خويشاوندان تنها مادري از برادر ها و خواهر ها و پدربزرگ ها و مادربزرگ ها از مال است كه به طور مساوي بين آنها تقسيم مي شود و به مذكّر يا مؤنث بودن آنها توجّهي نمي شود و سهم خويشاوندان پدري و مادري يا پدري مال است كه اگر همه مذكّر يا همه مؤنث باشند به طور مساوي تقسيم مي شود و اگر برخي مذكّر و برخي مؤنث، مال را به گونه اي تقسيم مي كنند كه به هر مذكّر دو برابر مؤنث برسد.

پنجم: پدر بزرگ يا مادر بزرگ از طرف پدر باشد و برادر يا خواهر تنها از طرف مادر، در اين صورت برادر يا خواهر اگر يكي باشد مال و اگر متعدد باشند مال را برده، به طور مساوي بين خود تقسيم مي كنند و باقي مانده سهم پدر بزرگ و مادربزرگ است كه اگر پدر بزرگ و مادر بزرگ هر دو باشند، پدر بزرگ دو برابر مادر بزرگ مي برد.

ششم: اگر پدر بزرك یا مادر بزرگ از طرف مادرباشند و برادر يا برادر و خواهر پدری یا پدر و مادری باشند در اين صورت پدر بزرگ يا مادربزرگ مادری مي برد اگر چه يكي باشد و چنانچه متعدّد باشند را به طور مساوي بين خود تقسيم مي كنند و سهم برادر يا برادر و خواهر است؛ پس اگر تنها يك برادر بود را به او مي دهند و اگر چند برادر بودند آن را به طور مساوي تقسيم مي كنند و اگر برادر و خواهر بودند، طوري تقسيم مي كنند كه سهم يك برادر دو برابر سهم يك خواهر باشد. و اگر همراه با پدر بزرگ يا مادربزرگ مادري، خواهر پدري يا پدر و مادري باشد، چنين خواهري در صورتي كه يكي باشد و در صورت متعدد بودن ارث را مي برد و در هر صورت سهم پدر بزرگ يا مادر بزرگ مادري است؛ بنابراين اگر خواهران متعدد باشند، چيزي از تركه باقي نمي ماند و اگر يك خواهر باشد از تركه باقي مي ماند كه مردّد است كه تمام آن به خواهر داده شود يا بين خواهر و پدر بزرگ يا مادر بزرگ به نسبت سهام آنان تقسيم گردد، در نتيجه سهم قطعي خواهر و سهم قطعي پدر بزرگ يا مادر بزرگ است و صاحب باقي مانده مردّد است كه احتياط، در مصالحه در اين مقدار است، در نتيجه اگر اين مقدار را به عنوان مصالحه به طور مساوی بین خودشان قسمت کنند سهم خواهر و سهم پدر بزرگ یا مادر بزرگ خواهد بود و اگر برخی از ورثه نابالغ يا ديوانه باشد، احتياط مستحبّ آن است كه بجاي مصالحه، افراد بالغ عاقل، مقدار مردّد را به نابالغ يا ديوانه ببخشند.

هفتم: پدر بزرگ ها يا مادربزرگ ها برخي پدري و برخي مادري باشند و همراه آنها برادر يا خواهر پدري يا پدر و مادري باشد، چه يكي باشد يا بيشتر، در اين صورت سهم پدر بزرك يا مادر بزرك مادري است كه در صورتي كه متعدّد باشند به طور مساوي بين خود قسمت مي كنند و به مذكر يا همه مؤنث بودن ايشان توجهي نمي شود و باقي مانده را به خويشاوندان پدري مي دهند كه اگر همه مذكّر يا همه مؤنث باشند به طور مساوي و اگر برخي مذكّر و برخي مؤنث باشند ، به گونه اي تقسيم مي كنند كه هر مذكّري دو برابر مؤنث ببرد، و اگر همراه آن پدر بزرگ ها يا مادر بزرگ ها، برادر يا خواهر مادري باشند، تركه سهم خويشاوندان مادري (يعني پدر بزرگ يا مادر بزرگ مادري و برادر يا خواهر مادري) است كه به طور مساوي بين آنان تقسيم مي شو و به مذكر و مؤنث بودنشان توجهي نمي شود و پدر بزرگ يا مادر بزرگ پدري باقي مانده را مي برد كه در صورت متعدّد بودن، اگر همه مذكّر يا همه مؤنث باشند آن را به طور مساوي و اگر برخي مذكّر و برخي مؤنث باشند، به گونه اي تقسيم ميكنند كه هر مذكّر دو برابر مؤنث ببرد.

هشتم: برادر ها يا خواهرها برخي پدري يا پدر و مادري و برخي مادري باشند وهمراه آنها پدر بزرگ يا مادر بزرگ پدري باشد، در اين صورت اگر برادر يا خواهر مادري يكي باشد و اگر بيشتر يكي باشد تركه را مي برند كه به طور مساوي بين آنها تقسيم مي شود و بقيّه تركه به برادر يا خواهر پدري يا پدر و مادري و پدر بزرگ يا مادر بزرگ پدري مي رسد كه اگر همه مذكّر يا همه مؤنث باشند به طور مساوي و اگر برخي مذكّر و برخي مؤنث، به گونه اي تقسيم مي كنند كه هر مذكّر دو برابر مؤنث ببرد. و اگر همراه آن برادر ها يا خواهرها، پدر بزرگ يا مادربزرگ مادري باشد، سهم خويشاوندان مادري (پدر بزرگ يا مادر بزرگ مادري و برادر يا خواهر مادري) بر روي هم است كه به طور مساوي بين آنان تقسيم مي شود و برادر يا خواهر پدري يا پدر و مادري باقي مانده را مي برد كه اگرهمه مذكّر يا همه مؤنث باشند، به طور مساوي و اگر برخي مذكّر و برخي مؤنث باشند، به گونه اي تقسيم مي كنند كه هر مذكّر دو برابر مؤنث ببرد. لازم به ذكر است كه به طور كلّي در صورت وجود برادر يا خواهر پدر و مادري، برادر يا خواهر پدري ارث نمي برد.

خوئي: مسأله 2764- زنجاني: مسأله 2766- سيستاني: مسأله 2713- وحید:مسأله 2819-در صورتي كه ميت برادر ياخواهر دارد برادرزاده يا خواهر زاده او ارث نمي برد، ولي اين حكم در جايي كه ارث برادر زاده يا خواهر زاده باارث برادر يا خواهر مزاحمت نكند جاري نيست، مثلاً اگر ميت برادر پدري و جدّ مادري داشته باشد برادر پدري و جدّ مادري ارث مي برد، و دراين صورت اگر ميّت پسر برادر مادري نيز داشته باشد پسر برادرو جدّ مادري در شريك خواهند بود. (زنجاني: چون ارث پسر برادر مادري به ارث برادر پدري ارتباطي ندارد).

مكارم: مسأله 2378- اگر وارث، جدّ يا جدّه مادري (يا هر دو) با برادران مادري باشد، جدّ در حكم يك برادر و جدّه در حكم يك خواهر است و مال را در ميان خود به طور مساوي تقسيم مي كنند و اگر وارث، جدّ و جدّه پدري (يا پدر و مادري) با برادران پدري (يا پدري و مادري) باشند جدّ، حكم يك برادر و جدّه، حكم يك خواهر را دارد و ارث را درميان خود چنان تقسيم مي كنند كه سهم هر مرد دو برابر سهم زن شود.

فاضل: مسأله 2904- اگروارث ميّت هم جدّ و جدّه بودند و هم خواهر و برادر، جدّ در حكم برادر و جدّه در حكم خواهر قرار گرفته و مثل آنها ارث مي برند مثلاً اگرميّت در طبقه دوم عبارت از جدّ پدري و سه برادر پدري و مادري باشند، مال ميّت به چهار قسمت تقسيم شده و هر يك، يك سهم مي برند.

فاضل: مسأله 2905- اگر علاوه بر اجداد و برادر، همسر ميّت هم باشد همسر سهم خود را مي برد يعني اگرزن باشد و اگر شوهر باشد و بقيه بين اجداد و خواهر و برادرميّت طبق مسأله سابق تقسيم مي شود.

فاضل: مسأله 2906- اگر جدّ و جدّه يا يكي از آنها زنده باشند ولي تمام برادر و خواهرهاي او مرده باشند فرض مي كنيم كه خواهر و برادرهاي او زنده هستند و در كنار جدّ و جدّه سهم الارث آنها تعيين مي شود سپس طبق سهم ارث جدّ و جدّه به خود آنها پرداخت و سهم الارث برادر و خواهر بين فرزندان آنها طبق مسأله [2740] تقسيم مي شود.

فاضل: مسأله 2907-اگر فرزندان خواهر وبرادر هم قبل از متوفی مرده باشند نوه های آنها از متوفی ارث می برند ولی باید توجه داشت که تا یک نفر از فرزندان خواهر و برادر زنده باشند نوه ها ارث نمی برند.